Historia szkoły

Historia szkoły w Brzyskiej Woli sięga lat 70. XIX wieku. Odtworzenie początków jej funkcjonowania jest utrudnione, ponieważ w wyniku działań wojennych I wojny światowej budynek szkoły i dokumentacja szkolna uległy zniszczeniu. W tych działaniach pomocne były: Szematyzmy Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim, Dzienniki Urzędowe C.K. Rady Szkolnej Krajowej w Galicji, prowadzona od 1917 roku Kronika Szkolna oraz praca magisterska Barbary Ćwikły: Szkolnictwo w Brzyskiej Woli do roku 2000.

 

Początki

 Austro-Węgry i II Rzeczpospolita

 

               Pierwsza informacja o  istnieniu szkoły w Brzyskiej Woli pojawiła się w 1873 roku w Szematyzmie Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim. W wykazie szkół widnieje jako szkoła trywialna jednoklasowa. Jej nauczycielem został Kazimierz Puchała. Przez dwa kolejne lata szkoła nie funkcjonowała ze względu na brak pedagoga.
                     W 1876 roku wznowiła działalność. Na stanowisku nauczyciela zatrudniony został Antoni Gorylewicz. W 1890 roku ówczesny nauczyciel szkoły Bazyli Kiszakiewicz, przy wsparciu Krakowskiego Towarzystwa Oświaty Ludowej utworzył w szkole czytelnię. Według stanu
na rok 1910  posiadała ona 181 książek i 68 stałych czytelników. Na mocy orzeczenia Cesarsko Królewskiej Rady Szkolnej Krajowej w Galicji z dnia 1 kwietnia 1901 roku jednoklasowa szkoła została przekształcona w szkołę dwuklasową. Od 1900 roku w szkole zatrudnionych było dwóch nauczycieli. W 1905 roku liczba ta zwiększyła się do trzech. Przypuszczalnie w pierwszej fazie szkoła znajdowała się w prywatnym domu jednego z mieszkańców wioski. W późniejszym okresie na przełomie XIX i XX wieku powstał nowy budynek szkolny, przy dużym udziale hrabiego Alfreda Potockiego z Łańcuta. Powstał budynek drewniany, parterowy, kryty gontem, składał się z dwóch sal lekcyjnych oraz mieszkania dla kierownika szkoły.

            Po przemianowaniu szkoły na dwuklasową jej pierwszym kierownikiem, przeniesionym w 1900 roku z Wierzawic, został Henryk Mędrak. Od 1903 roku aż do wybuchu I wojny światowej funkcję kierownika sprawował Marcin Kłak. Razem z nim pracowała jego żona Julia Kłak z d. Kozdroń. W 1915 roku na stanowisko tymczasowego kierownika szkoły został powołany nauczyciel szkoły w Wólce Łamanej - Józef Świątoniowski, który pełnił tę funkcję  do swojej śmierci w 1948 roku. W  wyniku działań wojennych w roku 1915 budynek szkoły został doszczętnie zniszczony przez wojska rosyjskie. Nowy kierownik szkoły, przy znaczącej pomocy mieszkańców, odbudował szkołę
 i od września 1916 roku nauka odbywała się w odnowionych dwóch salach lekcyjnych. W 1918  roku  pracę w szkole rozpoczęła żona kierownika szkoły Kazimiera Świątoniowska z d. Klisz. W tym czasie w szkole pracowały również: Maria Richter i Stanisława Juszanka. Od roku szkolnego 1923/24 szkoła w Brzyskiej Woli wykazywana jest w dokumentach jako szkoła czteroklasowa.

            W 1922 roku na posiedzeniu Rady Gminnej, na wniosek kierownika szkoły Józefa Świątoniowskiego, postanowiono wszcząć przygotowania dotyczące wzniesienia nowego budynku. Rok później Rada Gminy zwołała zebranie mieszkańców, w celu przedyskutowania sprawy budowy oraz poznania ich opinii w tej kwestii. Niektórzy uczestnicy zebrania z wrogością odnieśli się do propozycji. Ostatecznie decyzją sądu zostali za to ukarani grzywną, która została przekazana na rzecz budowy nowej szkoły. Wśród mieszkańców Brzyskiej Woli istniała jeszcze inna koncepcja dotycząca budowy szkoły. Część z nich chciała postawienia dwóch szkół na obu krańcach wioski.

                Natomiast kierownik szkoły oraz Rada Gminy optowali za jedną szkołą usytuowaną w centralnej części gromady. Ostatecznie zwyciężył drugi z projektów i rozpoczęto gromadzenie funduszy na realizację celu. Mieszkańcy wsi, aby wesprzeć budowę, opodatkowali się i utworzyli  cegielnię, w której wypalali cegłę na realizację przedsięwzięcia. Pozyskano także inne środki: ordynacja łańcucka przeznaczyła dachówkę paloną ze swojej fabryki oraz 4 000 zł, zaś Kuratorium Okręgu Lwowskiego przekazało 20 000 zł.

            Latem 1925 roku pod nadzorem architekta Józefa Zawilskiego rozpoczęto budowę szkoły. Rozebrany został  stary budynek i przystąpiono do wylania fundamentów. Pod koniec sierpnia budynek został pokryty dachówką, a we wrześniu kontynuowano prace wykończeniowe wewnątrz budynku. Nauka w nowym budynku, w dwóch salach, rozpoczęła się 28 października 1925 roku. Rok później dobudowana została klatka schodowa oraz piętro.

            15 października 1927 roku odbyło się poświęcenie nowej szkoły, którego dokonał ksiądz kanonik  Ignacy Łaskawski, proboszcz z Tarnawca. W uroczystości wzięli udział mieszkańcy wsi, starosta łańcucki Tadeusz Łodziński i inspektor szkolny Jan Lubowiecki.
        W nowo wybudowanej szkole znajdowało się pięć sal lekcyjnych, jedno mieszkanie dwupokojowe dla kierownika szkoły usytuowane na parterze oraz dwa jednopokojowe ze wspólną kuchnią na poddaszu. Szkoła dysponowała także ogrodem szkolnym, gdzie młodzież założyła plantacje drzew i krzewów, a kierownik szkoły pasiekę.

            W 1928 roku placówka została przemianowaną na szkołę pięcioklasową a w 1937 roku na szkołę trzeciego stopnia siedmioklasową. W latach 30. XX wieku instytucja stała się ośrodkiem oświaty i kultury dla młodszych i starszych mieszkańców wsi. W siedzibie działało kółko teatralne, prowadzone przez Kazimierę Świątoniowską i organizacja zuchowa kierowana przez Bronisławę Koziarz. Nauczycielki: Kazimiera Świątoniowska, Bronisława Koziarz i Maria Nakoneczna zorganizowały Koło Gospodyń Wiejskich. Kierownik szkoły brał aktywny udział przy organizowaniu oraz działalności Ochotniczej Straży Pażarnej
i Kółka Rolniczego.

 

Okres okupacji.

                     Wiele obiektów szkolnych w okolicy Brzyskiej Woli zostało poważnie zdewastowanych w czasie działań wojennych. Naszej szkole udało się przetrwać ten okrutny czas bez większych strat materialnych. Chociaż sam budynek nie ucierpiał, to szkoła poniosła straty w pomocach naukowych. Wydany został rozkaz o przekazaniu wszystkich obrazów o treści historycznej i geograficznej, a następnie wydanie całego księgozbioru biblioteki szkolnej. Kierownik szkoły częściowo wykonał rozkaz, udało mu się jednak ukryć znaczną część zasobów szkolnych.

Okres powojenny.

              Po zakończeniu II wojny światowej i poprzez kolejne lata dokonano szeregu zmian samej szkoły oraz terenów wokół niej, systematycznie zwiększano wyposażenie szkoły. Od roku szkolnego 1948/49 do 1965/66 szkoła podstawowa była szkołą 7-letnią. W dobie kryzysu lokalowego, który był wynikiem zwiększonej liczby uczniów, zaistniała potrzeba prowadzenia zajęć w pomieszczeniach poza obiektem szkolnym. Od 1968 roku przy szkole działało na stałe przedszkole, którego zajęcia odbywały się w lokalu wynajętym w prywatnym domu. Przedłużenie nauki w szkole podstawowej do lat 8 nastąpiło w myśl Ustawy z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania, co jeszcze bardziej pogorszyło sytuację lokalową szkoły. Dlatego w 1965 roku podjęto decyzję o potrzebie rozbudowy szkoły.

Lata 80-te i 90-te.

                   Projekt modernizacji i rozbudowy budynku  szkoły powróciły na nowo dopiero w połowie   lat 80-tych, ale i one nie doczekały się  realizację  z powodu braku funduszy w budżecie wojewódzkim. Początek rozbudowy budynku  datuje się na rok 1994, gdy została dobudowana  kotłownia i sanitariaty, a szkoła została zmodernizowana poprze z zainstalowanie centralnego ogrzewania. W  1996 dobudowano dwie kolejne sale lekcyjne  oraz wyremontowano sale zajmowane  dotychczas przez oddział przedszkolny. Dzięki  tym ulepszeniom nauka w szkole od 1997 roku mogła odbywać się w systemie jednozmianowym. W wyniku zmiany systemu szkolnictwa od 1 września 1999 roku, wprowadzenie 6-cio klasowej szkoły podstawowej oraz 3-letniego gimnazjum, do szkoły uczęszczali także uczniowie I klasy Publicznego Gimnazjum w Kuryłówce. W 2002 roku rozpoczęto budowę sali gimnastycznej wraz z zapleczem i szatnią szkolną, której uroczyste otwarcie nastąpiło 1 września 2004 roku przy udziale władz gminnych, radnych wsi, przedstawicieli Kuratorium Oświaty w Rzeszowie, grona pedagogicznego oraz rodziców i uczniów.

19 maja 2018 roku

              To data, która na zawsze zapisała się na kartach historii naszej szkoły. Ten szczególny dzień rozpoczęliśmy od uroczystej ceremonii poświęcenia i przekazania sztandaru oraz nadani imię naszej szkole. Następnie obejrzeliśmy sceny rodzajowe z życia patrona naszej szkoły przeplatane dobranymi utworami muzycznymi i stosowną poezją powstały na podstawie relacji córki Józefa Świątoniowskiego oraz kroniki szkolnej z roku 1915.  Po części artystycznej nastąpiło odsłonięcie i poświęcenie tablicy upamiętniającej postać patrona, którą ufundowali mieszkańcy Brzyskiej Woli. Następnie  pod symbolicznym platanem posadzonym z okazji uroczystości  nadania imienia naszej szkole, w obecności władz gminy, powiatu i województwa, zaproszonych gości, mieszkańców wsi i całej społeczności szkolnej, została zakopana Kapsuła Czasu Szkoły Podstawowej imienia Józefa Świątoniowskiego w Brzyskiej Woli, a w niej list do spadkobierców przeszłości, artykuł z Kuryłowskich Wieści o naszym patronie oraz lista uczniów, nauczycieli. pracowników niepedagogicznych  naszej placówki oraz gości. Zostawiliśmy potomnym przesłanie, które przyświecało naszej szkole od wielu pokoleń, a dziś widnieje na sztandarze. Są to słowa łacińskiej sentencji autorstwa Seneki Młodszego: Alteri vivas oportet, si vis tibi vivere (Musisz żyć dla innych, jeśli chcesz żyć z pożytkiem dla siebie.)

Przygotowali: D.Działo, E.Śliz, W.Fus